O filmie "Skradzione oczy"

Vivarto przedstawia film pt. "Skradzione oczy"

Reżyseria: Radoslav Spassov
Premiera: 14 marca 2008
Produkcja: Bułgaria / Turcja 2004
Czas: 101 min.

DYSTRYBUCJA
VIVARTO sp. z o. o., ul. Franciszkańska 8/2, 00-214 Warszawa
tel: + 48 22 35 39 602, fax: + 48 22 35 39 603
E-mail: dystrybucja: [email protected]
promocja: [email protected]

Vivarto przedstawia Produkcję Gala Film, Yaka DDE Film, Yaka Film pt. SKRADZIONE OCZY
Tytuł oryginalny: ОТКРАДНАТИ ОЧИ

EKIPA:
Reżyseria: Radoslav Spassov
Scenariusz: Radoslav Spassov, Neri Terzieva
Zdjęcia: Plamen Somov
Montaż: Boyka Popova
Producent: Kerem Altug, Kiril Kirilov, Aleksandar Stojanoski, Galina Toneva, Atilla Yucer
Produkcja: Gala Film, Yaka DDE Film, Yaka Film

OBSADA:
Ayten: Vesela Kazakova
Ivan: Valeri Yordanov
Brat: Nejat Isler ...
Dziadek: Itzhak Finzi
Lekarka: Iliana Kitanova
KGB officer: Stoyan Aleksiev
Valya “kosmonautka”: Maria Kavardjikova
Chłopka: Maria Statoulova
Oficer sił specjalnych: Deyan Donkov
Karczmarz Djoko Rosic

NAGRODY I NOMINACJE:
• MFF w Moskwie 2005 - Nagroda dla Veselej Kazakowej w kategorii Najlepsza Rola Żeńska
• MFF w Moskwie 2005 – nominacja do Złotego Św. Jerzego za reżyserię dla Radoslava Spassova
• MFF w Sofii 2005 - Nagroda w kategorii Najlepszy Pełnometrażowy Film Bułgarski
• Bergamo Film Meeting 2006 - Silver Rosa Camuna dla Radoslava Spassova
• Red Cross Award Monte-Carlo TV Festival 2006 - Special Prize dla Radoslava Spassova
• Würzburg International Filmweekend 2007 – nagroda publiczności

TŁO HISTORYCZNE:
Bułgaryzacja Pomaków [Turków bułgarskich]

Tło dla akcji „Skradzionych oczu” stanowią dzieje jedne z najsmutniejszych wydarzeń bułgarskiej historii końca XX wieku - „przymusowej bułgaryzacji” mniejszości etnicznej Pomaków. Pomacy to mniejszość turecka i zislamizowani Bułgarzy - głównie potomkowie ludności pasterskiej z rejonów górskich, która przeszła na islam i przyjęła obyczaje tureckie, mimo to zachowała język bułgarski, choć z wieloma tureckimi naleciałościami.

Tożsamość Pomaków [podobnie jak pokrewnych im Torbeszy bułgarskich] opiera się przede wszystkim na tym jaką religię wyznają. Ma to dla nich większe znaczenie od tego jakiej są narodowości. Dziś Pomakami nazywa się przede wszystkim bułgarsko-języcznych muzułmanów, którzy zamieszkują góry Rodopy w pd.-zach. Bułgarii i północną Trację na terenach dzisiejszej Grecji, pewna grupa żyje także w Turcji.

Istnieje wiele koncepcji dotyczących etymologii słowa Pomacy. Jedna z nich mówi, że pochodzi ono od bułgarskiego słowa „помъчен”, co oznacza udręczony, męczony – ta koncepcja nawiązuje do przekonania, że zostali oni siłą zmuszeni do przejścia na islam. Kolejny pomysł wskazuje na związek z bułgarskim słowem „помоци” (pomocnicy) – miałoby to mieć związek z tym, iż służyli oni jako oddział pomocniczy w wojsku osmańskim. Inna idea nawiązuje do słowa „помохамеданчени” co znaczy zislamizowani.

Po wyzwoleniu Bułgarii [1878] sytuacja Pomaków była jeszcze tragiczniejsza niż Turków, którzy rządzili bezwzględnie Bułgarią przez kilkaset lat. Położenie Turków było zrozumiałe – nastąpiła zamiana ról z panów na poddanych i przeważnie wyjeżdżali oni do Turcji. Pomacy znaleźli się w sytuacji tragiczniejszej – ludność chrześcijańska nie umiała im zapomnieć, że walczyli oni po stronie osmańskiej podczas Powstania Kwietniowego i wojny turecko – rosyjskiej. Oni sami czuli się Słowianami, a nieznajomość tureckiego utrudniała im wyjazd z Bułgarii.

Fakt, że Turcja wysuwała pretensje do opieki nad muzułmańskimi Pomakami, zaś Grecja - uznawała ich za odrębny naród słowiański, powodował, że władze Bułgarii obawiały się ich i usiłowały przymusowo asymilować. Nasilenie przymusowej asymilacji Pomaków - w tym stanowiąc tło filmu „bułgaryzacja" – od imion i nazwisk, przez likwidację odrębnego szkolnictwa, masowe aresztowania i nawet zabójstwa, przypadła na lata 1971 – 1973 i 1984 – 1985; tym czasie Pomacy emigrowali do Turcji, aby uniknąć prześladowań. Sytuacja Pomaków w Bułgarii poprawiła się po upadku komunizmu w 1989 roku - przywrócono dawne nazwiska i przyznano im prawo do zachowania własnej odrębności kulturowej. Religia Pomaków to nie jest „czysty” islam sunnicki – łączą oni elementy muzułmańskie, chrześcijańskie, a nawet pogańskie.

Źródło: Panorama Kultur, www.pk.org; Tadeusz Jerzak: Europejskie spory i konflikty, [

](http://www.psz.pl)

OPIS FILMU:

Jest rok 1984. Bułgaria. Reżim komunistyczny zmusza turecką mniejszość do zmieniania nazwisk, zakazuje używania języka tureckiego i noszenia tradycyjnych strojów muzułmańskiej mniejszości [Pomaków]. Film opowiada historię niesamowitej miłości między Ajten - muzułmańską Turczynką i Ivanem - bułgarskim chłopakiem. Ivan jest nieco romantycznym, ufnym chłopakiem z bułgarskiej prowincji, który trafia do wojska i zostaje wciągnięty do udziału w tak zwanym „procesie odrodzenia” czyli brutalnej, przymusowej „bułgaryzacji” mniejszości tureckiej [Pomaków] zamieszkujących Bułgarię. Dostaje zadanie nadzorowania pieczęci do nowych dokumentów identyfikacyjnych. Nauczycielka, muzułmanka – Ajten chce ukraść te pieczęcie by wstrzymać na jakiś czas proces zmieniania nazwisk swoich ziomków na bułgarskie. Ich nieoczekiwane i wyjątkowe spotkanie zbliża ich do siebie. Ale Ivan staje przed wyborem. Albo przyłoży się do przymusowej zmiany nazwiska Ajten, albo poniesie poważne konsekwencje odmowy.

W międzyczasie dochodzi do tragedii. Maleńkie dziecko Ajten zostaje rozjechane przez czołg podczas akcji bułgarskiego wojska, które tłumi protesty Pomaków. Ivan, który musiał wraz ze swoim oddziałem wziąć udział w tej akcji trafia do szpitala w szoku nerwowym. Dowództwo sił specjalnych, w których służył nie jest pewne jego dalszych reakcji i postanawia „wyczyścić” jego pamięć izolując go na długi czas. Ajten zostaje zamknięta w izolacji w tym samym szpitalu. Po wyjściu, przezwyciężając dzielące ich różnice zaczynają wspólne życie. Ale czy otoczenie zaakceptuje ten narodowościowo – religijny „mezalians”? Na Bałkanach happy end zdarza się niezwykle rzadko, ale…

TWÓRCY o FILMIE:

Wywiad z R. Spassovem przygotowany dla festiwalu Palic European FF w Chorwacji

O czym mówi film „Skradzione oczy”?
- Tematem filmu jest ciemna storna naszej historii to opowieść o „ procesie odnowy z lat '84. - '89, kiedy siłą zmieniano tureckie nazwiska na bułgarskie. Podczas tego mrocznego okresu rodzi się uczucie tureckiej dziewczyny bułgarskiego chłopaka których dzieli wszystko – polityka, kultura, wyznawany światopogląd – dzieli aż po śmierć.

To bardzo uniwersalny temat, znany nie tylko z Bułgarii, bo na całych Bałkanach rozmowa o tolerancji między kulturami jest niezwykle ważna:
- To jest osobny nurt i oś tego filmu. Ludzie dzielą się możliwego nas z tylu powodów, a nam potrzebna jest budowa jedności.

Główną rolę gra tu młoda bułgarska aktorka Vesela Kazakova. To już jej czwarta główna rola filmowa.
- Bo jest znakomitą aktorką. W Bułgarii od kilku lat jest doceniana. […]

O PRODUKCJI:

Film realizowano w Bułgarii. Cześć zdjęć powstała w wioskach Kovachevitza i Ognyanovo w powiecie Gotze Delchev oraz w stolicy kraju – Sofii.

BIOGRAMY

RADOSLAV SPASSOV - reżyseria
Urodzony w 1943, w mieście Ostrov, Bułgaria. Pseudonim artystyczny: Bate Radko. Jeden z najbardziej utytułowanych i cenionych bułgarskich operatorów z kilkudziesięcioletnim stażem. Także reżyser. Ukończył moskiewski VGIK w 1971, na wydziale operatorskim. Zrealizował zdjęcia do ponad 20 filmów, pracując z tak znakomitymi bułgarskimi reżyserami jak Georgi Djulgerov, Eduard Sachariev, Georgi Stoyanov, Kiran Kolarov, Rangel Valchanov czy Ludmil Staykov. Jako samodzielny reżyser zadebiutował w 1993 "A Day of Forgiveness" [Sirna nedelya] nagrodzonym Promotional Award w Cottbus. ““Skradzione oczy” przyniosły mu największe sukcesy w karierze.

Nagrody [poza filmem „Skradzione oczy”]:
• Sofia International Film Festival 2006 – Najlepszy Film Bułgarski za Lady Zee wspólnie z reżyserem Georgi Djulgerov’em
• Cottbus Film Festival 1994 - Promotional Award za Sirna nedelya
Filmografia [wybrana]:
• The Athlete – operator 2008
• Which Way Today - operator 2007
• Monkeys in Winter - operator 2006
• Lady Zee - operator 2005
• Stolen Eyes – scenariusz, reżyseria 2005
• England, My England - producent 1995
• Sirna nedelya – reżyseria 1993
• Vreme na nasilie – operator, scenariusz 1988
• Za kude putuvate - operator 1986
• Mera spored mera - operator 1981
• Lachenite obuvki na neznayniya voin - operator 1979
• Trampa - operator 1978
• Avantazh - operator 1977
• Mr. Nobody - operator 1969
• Byalata staya - Operator kamery 1968

VESELA KAZAKOVA – aktorka: Ajten

Urodziła się w Sofii, stolicy Bułgarii w 1977. Po raz pierwszy pojawiła się na scenie ze swoją siostrzyczką – bliźniaczką Bilyaną, gdy miały… 4 latka. Obie były członkiniami dziecięcej grupy teatralnej „Kambana"(„Dzwonek"), stworzonej przez ich matkę, aktorkę Snezhine Kazakovą Vesela ukończyła studia aktorskie na prestiżowej Narodowej Akademii Sztuki Filmu i Teatru (NATFA) w Sofii [2000]. Debiutowała jako aktorka na deskach scen teatralnych w Sofii. Jej przedstawieniem dyplomowym był The Betrothal Morrisa Meterrlinga – wyprodukowany przez Polaka, Mariusza Kurkińskiego w Narodowym Teatrze Satyry. Współpracowała ze śmietanką bułgarskiej sceny teatralnej. Zdobyła nagrodę dla Najlepszej Młodej Aktorki Na Bułgarskim Festiwalu Dramatu, Shumen 2004. Zajmuje się produkcją niezależnych spektakli i przedsięwzięć teatralnych oraz komponuje muzykę dla sztuk. W 2003 roku ukończyła Uniwersytet Narodowej i Światowej Ekonomii w Sofii. Jej pierwszą dużą rolą filmową był udział w obrazie Svetoslava Ovcharova A Leaf In The Wind [2001]. Zdobyła za tę rolę najbardziej prestiżowy laur dla debiutantów – Nagrodę im. Nevena Kokanova za Najlepszą Rolę Młodej Aktorki podczas festiwalu bułgarskich filmów fabularnych „Złota Róża", Varna 2002. Jej najgłośniejszymi kolejnymi rolami były: kreacja postaci Mili w Mila From Mars w reżyserii Sophii Zornitsa oraz Skradzione oczy. Mila From Mars stała się najpopularniejszym filmem bułgarskim ostatniego dziesięciolecia i zdobyła ponad 10 nagród na światowych festiwalach. Kazakova zdobyła za tę rolę tytuł Najlepszej Bułgarskiej Aktorki podczas festiwalu "Złota Róża" 2004. Za role Ajten w Skradzionych oczach otrzymała tytuł Najlepszej Aktorki Moscow Film Festival w 2005. Vesela Kazakova jest też pierwszą bułgarską aktorką, która otrzymała zaproszenie sekcji promocji młodych talentów Shooting Stars podczas Berlin International Film Festival 2006.
Oficjalna strona internetowa: [

](http://www.kazakova.com )

VALERI YORDANOV – aktor: Ivan

Bułgarski aktor młodego pokolenia. Jego pierwszym sukcesem filmowym byli Emigranti (2002) w reżyserii Ivaylo Hristova i Lyudmila Todorova. Za rolę w tym filmie otrzymał nagrodę na Sofia International Film Festival w 2003 [FIPRESCI Prize]. Prócz kina ambitnego nie unika tez produkcji komercyjnych. Sukcesów szuka też za Oceanem - zagrał w kinie akcji Mechanik - czas zemsty z Dolphem Lundgrenem, gdzie wcielił się w rolę rosyjskiego gangstera.

PLAMEN SOMOV - operator
Bułgarski operator młodego pokolenia. Prócz filmów europejskich pracuje też przy produkcjach amerykańskich – jako operator - asystent przy zdjęciach do The Contract Bruce Beresforda [2007] z Morganem Freemanem i John’em Cusack’iem czy
Derailed [2002] Boba Misiorowskiego z gwiazdą kina akcji Jean-Claude Van Damme’m.